Γειτονιές της Αθήνας που ίσως δεν τις έχετε καν ακούσει

 

Αθήνα, αυτή η άγνωστη. Μπορεί να νομίζετε ότι την ξέρετε όπως την παλάμη σας, αλλά η πρωτεύουσα, πάντα κρύβει κάτι που να σε εκπλήσσει. 

Άγνωστες γειτονιές και ιστορίες που περιμένουν να τις ανακαλύψεις σε μια πολύβουη πόλη που κρύβει «διαμαντάκια». 

Αλυσίδα

Η περιοχή με το... ηχηρό τοπωνύμιο Αλυσίδα ήταν παλιά ονομασία περιοχής της Αθήνας που μεταβλήθηκε αργότερα σε συνοικία σχεδόν στο τέρμα της σημερινής οδού Πατησίων. 

Κατά την επικρατέστερη γνώμη το όνομα «αλυσίδα» προήλθε από την αλυσίδα με την οποία φρασσόταν τότε ο δρόμος στη διάβαση με τη σιδηροδρομική γραμμή Πλατείας Λαυρίου - Στροφυλίου των Σιδηροδρόμων Αττικής, όταν περνούσε το τραίνο. Για μία περίοδο το όνομα «Αλυσίδα» χρησιμοποιήθηκε ανεπισήμως για να δηλώνει τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Άνω Πατησίων. 

Ως κατάλοιπο αυτού του ονόματος, ακόμα και σήμερα το τηλεπικοινωνιακό κέντρο του ΟΤΕ στην περιοχή των Άνω Πατησίων ονομάζεται «Αλυσίδα».

Παλαιότερα στην Αλυσίδα υπήρχαν εξοχικά κέντρα αναψυχής και ήταν τόπος εκδρομής, ιδιαίτερα την Πρωτομαγιά.

Λόφος Πανί

Πρόκειται για μια όμορφη γειτονιά, στον Αλιμο, με ωραία ρυμοτομία και άνετους δρόμους. Ο συνοικισμός λέγεται Κυθηρίων Πανί, πιθανότατα λόγω των πρώτων κατοίκων του που προήλθαν από το νησί των Κυθήρων.

Ο δήμος Αλίμου, εκτός από τις περιοχές Τραχώνων, Καλαμακίου και Αλίμου περιλαμβάνει και τους συνοικισμούς: Γκρώμαν (Αγγλικό νεκροταφείο), Αμπελακίων, Εκτελωνιστών, Άνω Καλαμακίου, Εφοριακών, Αναπήρων και Κυθηρίων.

Νέο Ικόνιο

Το Νέο Ικόνιο βρίσκεται στο Πέραμα. Δημιουργήθηκε και έλαβε το όνομά του από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες που προέρχονταν από την πόλη Ικόνιο της Μικράς Ασίας.
Το Νέο Ικόνιο στο χάρτη

Το 1928 ιδρύονται τα πρώτα ναυπηγεία του Περάματος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την άφιξη νέων κατοίκων, ως επί το πλείστον νησιωτών και μικρασιατών.

Ζωφριά

Η Ζωφριά ή Ζεφύρι είναι περιοχή του πολεοδομικού συγκροτήματος Αθηνών, στο βορειοδυτικό κομμάτι της Περιφέρειας Αττικής. Από την 1η Ιανουαρίου 2011 με το νόμο 3852/2010 ενσωματώθηκε στο Δήμο Φυλής. 

Όσον αφορά το όνομα της πόλης, υπάρχουν δύο ιστορίες. 

Η μία ιστορία αναφέρει ότι το Ζεφύρι πήρε το όνομα από ένα πηγάδι που υπήρχε παλιά και το χρησιμοποιούσαν για να ποτίζουν τα ζώα. Το πηγάδι αυτό το είχαν ονομάσει Ζωφριά. 

Η δεύτερη περίπτωση είναι να πήρε το όνομα εξαιτίας του ανέμου Ζέφυρου, που ήταν έντονος στην περιοχή.

Το Ζεφύρι ανήκε στον δήμο Αχαρνών μέχρι το 1967 που αποσπάστηκε από το Μενίδι και έγινε κοινότητα. 

Το Ζεφύρι ονομαζόταν Ζοφριά μέχρι το 1963 οπότε και μετονομάστηκε σε Βασίλισσα Φρειδερίκη, ονομασία που διατήρησε μέχρι το 1967. Την χρονιά αυτή μετονομάστηκε σε Ζεφύρι.

Προκόννησος

Η Προκόννησος, είναι οικισμός της δημοτικής κοινότητας Σταμάτα, του Δήμου Διονύσου στην Βόρεια Αττική.

 Το όνομα του οικισμού προέρχεται από Μικρασιάτες πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών και το όνομα προέρχεται από το νησί Προκόννησος στην Προποντίδα.

Παλιά Κοκκινιά

Η Παλιά Κοκκινιά είναι ιστορική εργατική συνοικία στα βόρεια του δήμου Πειραιά. Ιστορικά είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον γειτονικό δήμο Νίκαιας, ο οποίος κατοικήθηκε αργότερα, γι' αυτό και ονομάστηκε Νέα Κοκκινιά ή απλά Κοκκινιά και στη συνέχεια Νίκαια.

Η Παλαιά Κοκκινιά είναι μια από τις παλιότερες συνοικίες που κατοικήθηκαν στην περιοχή του Πειραιά από τα μέσα του 19ου αιώνα πολύ πριν έρθουν οι πρόσφυγες από την Σμύρνη και οι Αρμένιοι που αποτελούν τον κορμό του σημερινού πληθυσμού. 

Πρώτοι κάτοικοι της Παλαιάς Κοκκινιάς ήταν μεταφερόμενοι αγρότες από διάφορα Αρβανιτοχώρια της Αττικής όπως τα Σπάτα, το Μενίδι και τα Λιόσια. Εκεί βρήκαν το κόκκινο έδαφος της περιοχής κατάλληλο για τις καλλιέργειες και τα ζώα τους.

Η μορφή του οικισμού άλλαξε από τις αρχές του 20ου αιώνα με τον μαζικό ερχομό των προσφύγων που ήταν Αρμένιοι και Έλληνες πρόσφυγες σχεδόν όλοι από την περιοχή της Σμύρνης. 

Πρώτοι ήρθαν οι Αρμένιοι μετά την σφαγή τους από τους Τούρκους την περίοδο (1916 - 1918). Η πλειοψηφία όσων ήρθαν στην Ελλάδα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Παλαιάς Κοκκινιάς σε ακατοίκητες περιοχές που υπήρχαν βορειότερα από την θέση των παλιών κατοίκων. 

Μετά την Μικρασιατική καταστροφή το 1922 ακολούθησε η εγκατάσταση των προσφύγων από την Σμύρνη, αλλά, επειδή η περιοχή ήταν ήδη κατοικημένη, οι Σμυρνιοί εγκαταστάθηκαν στις ακατοίκητες περιοχές βορειότερα όπου ίδρυσαν δική τους συνοικία, τη Νέα Κοκκινιά που διαχωρίστηκε από την Παλαιά Κοκκινιά και είναι σήμερα ο δήμος Νίκαιας.

Λιούμη

Η περιοχή του Λιούμη βρίσκεται στο Αιγάλεω, πίσω από το «Μπαρουτάδικο». Ο Λιούμης ήταν γεωκτήμονας της περιοχής. Το 1943 το Αιγάλεω αναβαπτίσθηκε σε Δήμο, στον οποίο το 1952 προστέθηκε η ανατολική πλευρά του «Μπαρουτάδικου».

Ακολούθησαν οι περιοχές της Οδού Κύπρου και του Ι.Ν. Αγίου Κωνσταντίνου (1954), το λεγόμενο «Κάτω Κτήμα Λιούμη» (1955) και το «Άνω Κτήμα Λιούμη» μαζί με τα «Νταμαράκια» στα 1967.

Λόφος Αξιωματικών

Ο Λόφος Αξιωματικών αποτελεί μια πολύ γνωστή συνοικία του Περιστερίου. Πήρε την ονομασία του από δύο οικογένειες αξιωματικών που είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή πριν το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Ο λόφος αυτός προοριζόταν για κατοικίες αξιωματικών. Τελικά αυτοί εξαπατήθηκαν από κάποιο δικηγόρο που πήρε τα οικόπεδα. Το 1944 στο Λόφο Αξιωματικών έγινε μπλόκο των Γερμανών.

Κηπούπολη

Η δροσερή Κηπούπολη, είναι γειτονιά του δήμου Πετρούπολης, «σφηνωμένη» στους πρόποδες του όρους Αιγάλεω.

Αλσούπολη

Η Αλσούπολη είναι γνωστή συνοικία της Νέας Ιωνίας στα όρια με το Μαρούσι και την Φιλοθέη.

Η Αλσούπολη ήταν πάντοτε συνοικία του Δήμου Νέας Ιωνίας με κυκλικό ρυμοτομικό σχεδιασμό και είναι μια αρκετά ήσυχη και προσεγμένη περιοχή, πλούσια σε πράσινο και πεζόδρομους σε αντίθεση με την γειτονική Καλογρέζα που είναι πυκνοκατοικημένη με έντονη κίνηση.

Εποικίστηκε την δεκαετία του 1920 από Μικρασιάτες πρόσφυγες ταυτόχρονα με τις υπόλοιπες συνοικίες της Νέας Ιωνίας, το όνομα Αλσούπολη το πήρε από το μεγάλο πευκόφυτο τετραγωνικό άλσος 40 περίπου στρεμμάτων στο κέντρο της συνοικίας το οποίο σώζεται σε δασική μορφή μέχρι και σήμερα.

Τράχωνες

 
Οι Τράχωνες είναι γειτονιά εντός του Δήμου Αλίμου στο Νότιο Τομέα της Αθήνας. Πρόκειται για την αρχαίο οικισμό «Ευωνύμεια», που επικράτησε με τη μεσαιωνική της ονομασία Τράχωνες. 

Η σύγχρονη καθομιλουμένη ονομασία Άνω Καλαμάκι αναφέρεται στη σύγχρονη διοικητική ένωση των Ευωνυμέων με τον παραθαλάσσιο οικισμό του Καλαμακίου για το σχηματισμό του σύγχρονου Δήμου Αλίμου. 

Ο Εὐώνυμος καθορίστηκε ως ένας από τους 139 δήμους της Αθηναϊκής Δημοκρατίας με τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη. Αποτελούσε τον αστικό δήμο της Ερεχθηίδος φυλής, η πρώτη στην ιεραρχία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Τα Ευωνύμεια παρήκμασαν στα ελληνιστικά χρόνια όπως και η υπόλοιπη Αθήνα. Σε κάποιο σημείο του μεσαίωνα, το όνομα του οικισμού αλλάζει σε Τράχωνες. 

Μετά την εισβολή στην Ελλάδα των Οθωμανών, η περιοχή των Τραχώνων μετατράπηκε σε τσιφλίκι, και διοικείτο σύμφωνα με το Οθωμανικό φεουδαρχικό σύστημα, με τον ντόπιο πληθυσμό ως κολίγοι.

Το 1912, ο οικισμός των Τραχώνων εντάχθηκε στο Δήμο Αθηναίων, ενώ το κτήμα πωλήθηκε το 1918 από το Ελληνικό Δημόσιο προς την οικογένεια Γερουλάνου έναντι 680.000 δραχμών. 

Το 1952, μεγάλο μέρος του κτήματος απαλλοτριώνεται από αγρόκτημα σε οικόπεδα, συμπεριλαμβανομένων και εκτάσεων για τη δημιουργία του Διεθνούς Αεροδρομίου Ελληνικού.

Δικηγορικά

Τα Δικηγορικά της Βούλας έχουν μια αξιοσημείωτη ιστορία που ξεκινά τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1950, όταν ο Οικοδομικός Συνεταιρισμός του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιώς αγοράζει μέρος του κτήματος Μελά, του βιομήχανου και προέδρου της «Ελαΐς». Το κομμάτι αυτό εντάχθηκε το 1961 στο σχέδιο πόλης.

Τα έτη 1956 και 1957 έγινε με κλήρωση η διανομή των σχετικά μεγάλων οικοπέδων (έκτασης περίπου 600 μέτρων το καθένα) για τα 300 περίπου μέλη του συνεταιρισμού, όλοι δικηγόροι ή συμβολαιογράφοι από τον Πειραιά. 

Η συνοικία από τότε και μέχρι σήμερα εκτείνεται από την οδό Ζακύνθου, τα «σύνορα» με το Πανόραμα, μέχρι τα πρώτα οικόπεδα κάτω από τη λεωφόρο Βουλιαγμένης, στο ύψος της οδού Πειραιώς, μια ονοματοδοσία με προφανές περιεχόμενο. 

Το Πανόραμα τα χρόνια εκείνα ήταν μια πευκόφυτη έκταση χωρίς καμία κατοικία. (Πηγή: Γιώργος Λαουτάρης / dimosiografos.com)

Σούρμενα

Τα Σούρμενα είναι περιοχή στο Ανω Ελληνικό. Εκεί εγκαταστάθηκαν το 1922 οι πρώτοι Πόντιοι πρόσφυγες που προέρχονταν από τα Σούρμενα, μια παραθαλάσσια κωμόπολη 35 χιλιόμετρα από την Τραπεζούντα. 

Μέχρι την έλευση των πρώτων προσφύγων, το Ελληνικό ήταν ένας ακατοίκητος χώρος, μια άγονη και άνυδρη περιοχή. Παλαιότερα, έως το 1830, αποτελούσε βοσκοτόπι που εκτεινόταν έως τη Βούλα και ανήκε στον Τούρκο Πασά Χασάν και έφερε την ονομασία Χασάν Τσιφλίκι. 

Τα επόμενα χρόνια, με τις ανταλλαγές πληθυσμών, τους Πόντιους πρόσφυγες ακολούθησαν και Θράκες.

Η περιοχή στους πρόποδες του Υμηττού ονομάστηκε Σούρμενα σε μια απόπειρα να θυμίζει στους νέους κατοίκους τα εδάφη που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. (πηγή: Καθημερινή-πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων Σουρμένων Γιώργος Σαραφίδης)

Κρητικά

Τα Κρητικά είναι περιοχή στο Γαλάτσι. Γύρω στο 1900, τα περισσότερα λατομεία στο κέντρο της Αθήνας κλείνουν με νόμο. Το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων στρέφεται τότε στα προάστια. Νταμάρια ανοίγουν στους λόφους του Γαλατσίου, των Πατησίων και της Κυψέλης, ενώ κοντά τους χτίζονται ασβεστοκάμινα μικρά και μεγάλα. 

Σε αυτά δουλεύουν εργάτες από τις Κυκλάδες, την Κρήτη, τη Μακεδονία και αλλού.

Οι Νάξιοι και οι Κρητικοί που φτάνουν για να δουλέψουν στο Γαλάτσι, χτίζουν τα σπίτια τους γύρω από τα καμίνια. Σύντομα εμφανίζονται εκεί μαγαζιά για να τους εξυπηρετήσουν κι έτσι δημιουργούνται οι πρώτες γειτονιές. 

Τα σπίτια απλώνονται δεξιά και αριστερά της λεωφόρου Γαλατσίου κοντά στην πλατεία Λιναρά, διαμορφώνοντας τις συνοικίες Ναξιώτικα και Κρητικά. 

Παράλληλα, αναπτύσσεται από την άλλη πλευρά του λόφου Κατακουζηνού η Λαμπρινή. Ψηλότερα, στις πλαγιές των Τουρκοβουνίων, συνεχίζουν να εγκαθίστανται Ρουμελιώτες βοσκοί και γεωργοί από το Μενίδι, που θα δημιουργήσουν τα Καραγιαννέικα και τα Μενιδιάτικα. (Πηγή: galatsi.gov.gr)

Πάτημα

Το Πάτημα είναι περιοχή του Χαλανδρίου στους πρόποδες του Πεντελικού όρους.
Το Πάτημα Χαλανδρίου

Η ονομασία «Πάτημα» πηγάζει από τους Σαρακατσανέους κτηνοτρόφους που έβοσκαν τα ζωντανά τους στην περιοχή, στη διαδρομή προς το βουνό. Αποτελούσε την πιο προσβάσιμη διαδρομή για να κατέβουν τα ζώα για βοσκή χαμηλά, στους δασόφυτους πρόποδες του βουνού.

Ροδόπολη

Η Ροδόπολη είναι χωριό στην Ανατολική Αττική, μέρος του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας, και συνορεύει με την Σταμάτα, τον Διονυσο, την Δροσια, την Νέα Μάκρη και τον Μαραθώνα. 

Στην Ροδόπολη ανήκει και ο οικισμός Γαλήνη. Η Ροδόπολη όπως και η γειτονική Σταμάτα διατηρούν τον αγροτικό χαρακτήρα πάρα την ραγδαία οικιστική ανάπτυξη.
Η Ροδόπολη

Τοποθετείται στις βορειοδυτικές παρυφές της Πεντέλης και συνορεύει με το Δήμο Δροσιάς στα δυτικά, την Κοινότητα Σταμάτας στα βόρεια, το Διόνυσο νότια και περιβάλλεται από τα πεντελικά δάση στα ανατολικά. 

Τα σύνορα μεταξύ των διοικητικών οντοτήτων είναι λεπτά και αμφιλεγόμενα, ενώ η περιοχή καθίσταται προσβάσιμη μέσω των λεωφόρων Κηφισίας, Θησέως από την Εκάλη, Δροσιάς-Σταμάτας από τον κόμβο της Δροσιάς και λεωφόρο Ροδοπόλεως στη διαδρομή προς το Διόνυσο. Διοικητικά, ο οικισμός υπάγεται στη Νομαρχία Ανατολικής Αττικής, αν και ουσιαστικά αποτελεί γειτονιά του ευρύτερου συγκροτήματος των βορείων προαστίων.

Αδάμες

 

Οι Αδάμες, είναι γειτονιά στη Νέα Κηφισιά, στην κάθοδο της Εθνικής Οδού.

Βρίσκεται στους πρόποδες της Πάρνηθας και συνορεύει με το Ολυμπιακό Χωριό και το Τατόι.

Μανιάτικα

Τα Μανιάτικα ή Αγία Σοφία είναι συνοικία και περιοχή του 5ου Διαμερίσματος του Πειραιά, που συνορεύει βόρεια με την Νίκαια, νότια με την βιομηχανική συνοικία Παπαστράτος με όριο τις παλιές σιδηροδρομικές γραμμές, ανατολικά με την Παλαιά Κοκκινιά και δυτικά με τα Ταμπούρια. 

Η συνοικία λέγεται και Μανιάτικα για τον προφανή λόγο: Οι κάτοικοι κατάγονται κυρίως από τη Μάνη.

Οι Μανιάτες που εγκαταστάθηκαν στην Αγία Σοφία, απασχολούνταν κυρίως με τη λατόμευση και τα καμίνια για ασβέστη που δημιουργήθηκαν πλησίον του λόφου του Βώκου, αλλά και σε λιμενικές εργασίες, σε βιομηχανίες και βιοτεχνίες οι οποίες "άνθιζαν" στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα στη ζώνη του λιμανιού καθώς και στις σιδηροδρομικές εγκαταστάσεις. 

Μεταξύ των ετών 1898 και 1902 ανεγέρθηκε στην περιοχή ο ομώνυμος Ιερός Ναός της Αγίας Σοφίας, μιας τρισυπόστατης βασιλικής μετά τρούλου, με δαπάνη του Δήμου Πειραιά. Το 2022 θα λειτουργήσει στην περιοχή ο σταθμός μετρό Μανιάτικα.

Τουρκοβούνια

Με το όνομα Τουρκοβούνια είναι γνωστή μια λοφοσειρά της Αττικής, η πλέον εκτεταμένη στην κεντρική περιοχή του Λεκανοπεδίου της Αττικής. Χωρίζει, έτσι, το λεκανοπέδιο σε ανατολικό και δυτικό. 

Στην αρχαιότητα ονομάζονταν Αγχεσμός, ονομασία που σχετίζεται με το οξύ σχήμα κάποιων κορυφών τους και η οποία αποδίδονταν επίσης στον Λόφο του Στρέφη. Η παλαιότερη ονομασία της λοφοσειράς ήταν Λυκοβούνια. 

Το σημερινό όνομα δόθηκε κατ' κάποιους επειδή εκεί υπήρχε τουρκικό νεκροταφείο και κατ' άλλους επειδή εκεί στρατοπέδευαν τα στρατεύματα του Τούρκου Πασά Ομάρ, πριν την απελευθέρωση της Αθήνας.

Τα Τουρκοβούνια αποτελούν το φυσικό όριο μεταξύ των δήμων Γαλατσίου (δυτικά, βορειοδυτικά), Φιλοθέης (βόρεια) και Ψυχικού (βορειοανατολικά), ενώ το νότιο τμήμα τους ανήκει στο Δήμο Αθηναίων (συνοικισμός Παπανδρέου). 

Στους νεότερους χρόνους στα Τουρκοβούνια είχε το λημέρι του ο φοβερός λήσταρχος Κακαράς, εξ ου και η ονομασία της σπηλιάς που υφίσταται εκεί. 

Σήμερα στη περιοχή τους βρίσκεται το Αττικό άλσος, το Κέντρο Νεότητας του Γαλατσίου, καθώς και η μονή με την εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Στην κορυφή του είχε προγραμματιστεί επί δικτατορίας των Συνταγματαρχών (1967-1974) η ανέγερση του «Τάματος του Έθνους», δηλαδή ενός ναού του Σωτήρος, που όμως ποτέ δεν κατασκευάσθηκε. Στις πλαγιές των Τουρκοβουνίων είναι κτισμένο το Πολύγωνο και το υψηλότερο τμήμα του Γαλατσίου, γνωστό ως Πανόραμα Γαλατσίου. 

Από το 1937 μέχρι το 1976 στα Τουρκοβούνια η εταιρία ΚΕΚΡΩΨ λειτουργούσε λατομείο και έτσι η γεωμορφολογία της περιοχής έχει, σε πολλά μέρη, καταστραφεί ανεπανόρθωτα. 

Αν και σήμερα το λατομείο έχει κλείσει, το βιομηχανικό στοιχείο παραμένει πολύ έντονο στη περιοχή. Εγκαταλελειμμένα κτήρια, τσιμεντένιες δομές και απορρίμματα πολλών ειδών είναι διάσπαρτα στα Τουρκοβούνια, τα οποία ονομάζονται γι' αυτόν τον λόγο και Νταμάρια.

Αστυνομικά

Τα Αστυνομικά είναι γειτονιά της Ηλιούπολης, με μοναδική θέα, καθώς είναι χτισμένη πάνω στον Υμηττό. Η περιοχή ήταν δασική έκταση, ωστόσο η Χούντα την αποχαρακτήρισε, με καταφανή παραβίαση της τότε οικιστικής ανάπτυξης.

Αυτή η μεγάλη έκταση ονομάστηκε Αστυνομικά, πιθανότητα καθώς διενεμήθησαν οικόπεδα σε υπηρετούντες στην Αστυνομία Πόλεων, εκείνη την εποχή.

ΠΗΓΗ. iefimerida