ΦωτοΤαξίδι: ΡΕΜΠΡΑΝΤ (15 Ιουλίου του 1606 - 4 Οκτωβρίου του 1669)

Αυτοπροσωπογραφία του Ρέμπραντ το 1628

Ο Ρέμπραντ ( Rembrand van Rijn) γεννήθηκε στην Ολλανδία στην πανεπιστημιακή πόλη στο Λέυντεν ( 40 χιλιόμετρα από το Άμστερνταμ) στις 15 Ιουλίου του 1606. Ήταν το 8^οπαιδί στην οικογένεια του.

Ο πατέρας του ήταν εύπορος μυλωνάς. Είχε δικό του ανεμόμυλο. Έναν από τους 12 στην περιοχή. Οι ανεμόμυλοι ήταν τόσοι πολλοί γιατί η πόλη είχε 40.000 κατοίκους. Ο πατέρας του Ρέμπραντ ονομαζόταν Χάρμεν και η μητέρα Κορνήλια. Ήταν και οι δυο τους καθολικοί που προσχώρησαν στον Καλβινισμό.

Όταν γεννήθηκε ο Ρέμπραντ, οι γονείς του ήταν ήδη παντρεμένοι 17 χρόνια. Σχετικά μεγάλοι για το σύνηθες της εποχής. Έτσι, τους έβλεπε πάντα σαν γέρους. Όλα τα παραπάνω έπαιξαν μεγάλο ρόλο στην μετέπειτα πορεία του.

"Ο λιθοβολισμός του Αγίου Στέφανου" 1625

"Ο Παλαμήδης μπροστά στον Αγαμέμνονα"1626, Ο Ρέμπραντ φαίνεται στο φόντο ανάμεσα από τις κολώνες! Ακριβώς πίσω από το ραβδί του Αγαμέμνονα

Τωβίτ και Άννα (1626), Ρέμπραντ

Μουσικό πάρτι (1626), Ρέμπραντ

"Η μάχη στη γέφυρα Μίλβαν" έργο του Lastman

Πήγε στο λατινικό σχολείο της περιοχής του. Διδάχτηκε ελληνικά, λατινικά, ιστορία και κλασική λογοτεχνία.

Στα 14 του χρόνια, ο πατέρας του τον γράφει στο Πανεπιστήμιο! Ο Ρέμπραντ όμως έφυγε από εκεί και πήγε να μαθητεύσει κοντά στον ζωγράφο και αρχιτέκτονα Σβάνενμπουργκ.

Σύντομα τον εγκαταλείπει για να πάει στο Άμστερνταμ. Το Άμστερνταμ τότε ήταν ένα λιμάνι στο οποίο ήκμαζε το εμπόριο γούνας, το εμπόριο ανθρώπων (δούλοι) και το εμπόριο μπαχαρικών. Εκεί εκπαιδεύτηκε με δάσκαλο του τον ζωγράφο Λάστμαν (Lastman).

Ο Λάστμαν ήταν κλασικός ιστορικός ζωγράφος, και είχε μόλις επιστρέψει από την Ιταλία που ήταν κέντρο της τέχνης. Ζωγράφιζε μυθολογικά και θρησκευτικά θέματα στα πρότυπα του Ραφαήλ, σαφώς επηρεασμένος από το έργο του Καραβάτζιο, όπως και όλη η Ευρώπη, κυρίως από τα πολύ εντυπωσιακά ρεαλιστικά εφέ με τη χρήση του διαγώνιου φωτισμού.

Αυτοπροσωπογραφία του Ρέμπραντ

Αυτοπροσωπογραφία του Ρέμπραντ 1629

Τα αδέλφια του Ρέμπραντ έμειναν στον τόπο τους και ασχολήθηκαν με οικογενειακά επαγγέλματα. Ο μεγαλύτερος του αδελφός, πήρε τον ανεμόμυλο του πατέρα του, όπως γινόταν τότε με τους πρωτότοκους. Ένας άλλος πήρε το επάγγελμα του παππού του και έγινε τσαγκάρης και ένας άλλος πήρε τη δουλειά του άλλου του παππού και έγινε φούρναρης.

Η μάνα του Ρέμπραν


Η μάνα του Ρέμπραν

Ο πατέρας του Ρέμπραντ

Η μητέρα του Ρέμπραντ

Ο Ρέμπραντ σε ηλικία 19 χρονών επιστρέφει και αυτός στη πόλη του. Έστησε το ατελιέ του μαζί με τον νεαρό ζωγράφο Γιαν Λίβενς που ήταν και αυτός μαθητής του Λάστμαν. Και οι δυο τους θα χρησιμοποιήσουν τα ίδια μοντέλα και θα ζωγραφίσουν τα ίδια θέματα. Εκείνη την εποχή ζωγραφίζει επίσης όλα τα μέλη της οικογένειας του, εκτός από τον εαυτό του. Μας παρουσιάζει για παράδειγμα τον πατέρα του σαν έναν ηλικιωμένο και με άγρια όψη άντρα, και την μητέρα του σαν μια πολύ ηλικιωμένη και εξασθενημένη, σχεδόν άρρωστη γυναίκα.

Αξίζει να δείξουμε δείγμα γραφής του Γιαν Λίβενς.

Γιαν Λίβενς

Ο Ρέμπραντ ζωγραφισμένος απο τον Λίβενς

Γκέριτ Ντάου (Gerrit Dou)

Αρχές του 1628, ο Ρέμπραντ αναλαμβάνει τον πρώτο του μαθητή. Λεγόταν Γκέριτ Ντάου και ήταν συντοπίτης του, που τότε ήταν μόλις 15 χρονών. Έτσι ξεκίνησε να έχει μαθητές που του έδιναν μια υπόστασης δασκάλου ζωγραφικής και τον έκαναν να ανεβάσει την αξία του στα μάτια του κόσμου και τις τιμές του.

Αναφέρεται ότι πούλησε έναν πίνακα του στο Άμστερνταμ έναντι του καλού χρηματικού ποσού των 100 φιορινιών και τον μετάφερε ο ίδιος με τα πόδια, κρατώντας τον στα χέρια. Λίγο μετά ο Ρέμπραντ θα πήγαινε ξανά στο Άμστερνταμ για πάντα και αφήνει το εργαστήρι του στον μαθητή του τον Ντάου.

Ο Ντάου εξελίχθηκε σαν εκπρόσωπος της σχολής του Λέυντεν, έδρασε πολιτικά στον τόπο του και ήταν ο υπεύθυνος για την ίδρυση της συντεχνίας των ζωγράφων. Άλλο που μαθαίνουμε για αυτόν είναι ότι, είχε ψυχαναγκαστική εμμονή με την καθαριότητα και την απόλυτη τάξη.

Rembrand Cupid Blowing Soap Bubbles, 1634

Rembrand

Self Portrait, Rembrandt, 1627- 28

Το 1628 επισκέπτεται το ατελιέ του Ρέμπραντ και του Λίβενς ο γραμματέας του Πρίγκιπα Ερρίκου της Οράγγης, ο Χέιχενς που ήταν ένας εξαιρετικός διπλωμάτης και από τα πιο ισχυρά πρόσωπα της Ολλανδίας. Ήταν πρεσβευτής των Ηνωμένων επαρχιών στην Βενετία και στο Λονδίνο αλλά και μεταφραστής. Μάλιστα ο γιός του Κρίστιαν Χέιχενς ήταν αυτός που εφεύρε το εκκρεμές ρολόι.

Η γνώμη του για τα καλλιτεχνικά είχε κύρος. Την επίσκεψη αυτή την μαθαίνουμε από αναφορά του Χέιχενς στην αυτοβιογραφία του, χωρίς να αναφέρει για το πώς βρέθηκε σε αυτό το εργαστήριο. Εντυπωσιάστηκε και από τους δυο.

Ο Ρέμπραντ, έγραφε, μπορούσε να μεταδώσει με το έργο του έντονα συναισθήματα. Και πραγματικά, όπως βλέπουμε και εμείς, αυτό το ταλέντο το είχε.

Ο μεγάλος Έλληνας Σωκράτης, έλεγε στους καλλιτέχνες του καιρού του ότι, τα έργα τους θα πρέπει να παριστάνουν την «λειτουργία της ψυχής» μελετώντας τον τρόπο «όπου τα συναισθήματα επηρεάζουν το κινούμενο σώμα». Με άλλα λόγια, τα έργα πρέπει να εκφράζουν την αλήθεια της ψυχής. Όπως και ο Καραβάτζιο, ο Ρέμπραντ έβαζε πάνω από τις αξίες της ομορφιάς και της αρμονίας, την αξία της αλήθειας που έβλεπε.

Βέβαια με τον καιρό, όσο ο Ρέμπραντ κέρδιζε αυτή την αλήθεια, τόσο λιγότερους πελάτες είχε, γιατί η αλήθεια, δεν είναι πάντα πολύ κολακευτική. Και τον εαυτό του δεν τον έβγαζε έξω από την αλήθεια.

Τον ζωγράφιζε χωρίς περίτεχνη πόζα, φωτισμούς ή ότι άλλο θα τον παρουσίαζε πιο όμορφο από ότι ήταν. Τον ενδιέφερε η αφιασίδωτη αλήθεια. Δεν ήταν όμορφος και δεν το έκρυβε. Αλλά ας ξαναπάμε στην συνάντηση του με τον Χέιχενς. Από αυτή τη συνάντηση και έπειτα έχει διαγραφεί το μέλλον του Ρέμπραντ και του Λίβενς.

Ο Χέιχενς λειτουργεί ως μαικήνας, ως αντιπρόσωπος τους και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Λόγω της θέσης του και των γνωριμιών του, παρουσίασε τα έργα τους σε διεθνείς συλλέκτες και με το κύρος του οι παραγγελίες διαδέχονταν η μία την άλλη. Ο Λίβενς πήγε στην Αγγλία, ο Ρέμπραντ στο Άμστερνταμ όπου ο Χέιχενς τον προέτρεψε να επικεντρωθεί σε θρησκευτικά και μυθολογικά θέματα.

Ρέμπραντ σκίτσο του

Rembrandt Laughing, 1628

Rembrandt’s Mother Reading, 1629

Ο Ιερεμίας θρηνεί για την καταστροφή της Ιερουσαλήμ 1630

Το 1630 ο πατέρας του πεθαίνει.

Το 1631 ήταν άλλη μια σημαντική χρονιά για τον Ρέμπραντ. Συναντάει τον Χέντρικ βαν Ούλενμπουρχ που ήταν έμπορος τέχνης και του αγοράζει έργα του δίνοντας του 1.000 φιορίνια!! Ο έμπορος είχε πολύ μεγάλες γνωριμίες με πελάτες πολύ εύπορους που ενδιαφέρονταν πάρα πολύ για πορτρέτα.

Βλέποντας το έργο του, αλλά και την πείνα του Ρέμπραντ για δόξα και χρήμα, του προσφέρει στέγη και ένα πολύ όμορφο ατελιέ στο πιο ωραίο μέρος στο Άμστερνταμ ώστε ο έμπορος να μπορεί πιο εύκολα να του στέλνει τους πελάτες. Εννοείται πως και ο έμπορος θα είχε σημαντικό κέρδος από αυτή τη μεσιτεία.

Σαμψών και Δαλιδά, 1628, Ρέμπραντ

Το ενδιαφέρον για την τέχνη στο Άμστερνταμ βρισκόταν στο κέντρο της ζήτησης και ο ανταγωνισμός μεγάλος. Όμως ο Ρέμπραντ κέρδιζε το ενδιαφέρον των πελατών, όχι μόνο για την πιστότητα των χαρακτηριστικών των πελατών του αλλά και για την ψυχογραφική τους απόδοση. Αυτό τον έκανε σύντομα πολύ δημοφιλή αλλά και η δραματική θεματολογία του, που άρεσε στους ολλανδούς.

O Ρέμπραντ ζει στην εποχή του Μπαρόκ, αλλά από αυτό στα έργα του κρατάει μόνο την φόρμα και εστιάζει στο δράμα. Όμως ένα δράμα, διαφορετικό από του Καραβάτζιο. Παρουσιάζει τους εικονιζόμενους σαν απλούς καθημερινούς ανθρώπους.

Το βλέπουμε στο έργο του «Σαμψών και Δαλιδά» (1628), όπου η Δαλιδά, αν και φοράει ρούχα πολυτελείας, η ίδια μοιάζει με ταβερνιάρισσα της εποχής. Μάλιστα πολλοί είναι εκείνοι που προσέχουν ότι τα πόδια της είχαν βρώμικα νύχια. Ο Ρέμπραντ, για να αποδώσει δραματικότητα τις σκηνές του, χρησιμοποιεί για μεγάλο μέρος του πίνακα πολύ σκούρους τόνους του καφέ (κυρίως το βαθύ καφέ) και τα αντιπαραβάλει με έντονα φωτεινά σημεία, έτσι που το φως να γίνεται ακόμα πιο εκτυφλωτικό!

Γκριμάτσα του Ρέμπραντ

Σάσκια, η γυναίκα του Ρέμπραντ

Το αστέρι του Ρέμπραντ θα λάμψει όλη τη δεκαετία του 1630. Μεσουρανεί. Οι παραγγελίες των πελατών του πολλαπλασιάζονται, καθώς και οι μαθητές του. Σύντομα γνωρίζει μια κοπέλα, την Σάσκια, συγγενή του εμπόρου και προστάτη του, όταν είχε πάει με την οικογένεια της να τον επισκεφτούν. Δεν έμεναν στο Άμστερνταμ.

Όταν όμως πέθανε ο πατέρας της που ήταν δήμαρχος στο Λεβάρντεν, εγκαταστάθηκε και εκείνη στο Άμστερνταμ. Το ειδύλλιο με τον Ρέμπραντ φούντωσε και προχώρησαν σε αρραβώνα και παρά τις διαφωνίες όλων των συγγενών της, σε γάμο το 1634. Και η μητέρα του Ρέμπραντ άργησε να συγκατατεθεί σε αυτό το γάμο.

Η Σάσκια ήταν τότε 20 χρονών. Ο γάμος τους στηρίζονταν στη διασκέδαση, στην ηδονή και στην ικανοποίηση των αισθήσεων. Για τον Ρέμπραντ που ήταν γιός μυλωνά, αυτός ο γάμος σήμαινε κοινωνική καταξίωση και φερόταν στην γυναίκα του με σεβασμό και στοργή. Έγινε πάρα πολύ πλούσιος και αυτό του πρόσθετε αξία αφού επιτέλους προπορευόταν από όλα τα αδέλφια του, αν και το 8^ο παιδί της πατρικής του οικογένειας και αυτή η αίσθηση τον ανακούφιζε.

Ο Χριστός στην καταιγίδα στη λίμνη
της Γαλιλαίας (1633) , Ρέμπραντ

Raising of Lazarus by Rembrandt, 1630
Ρέμπραντ

Philosopher in Meditation, Rembrandt, 1632

Αυτοπροσωπογραφία Ρέμπραντ 1633

Αυτοπροσωπογραφία Ρέμπραντ 1634

Αυτοπροσωπογραφία Ρέμπραντ, 1634

Πορτραίτο του Eleazer Swalmius, Ρέμπραντ 1637

Η τύφλωση του Σαμψών (1636) Ρέμπραντ

1638, Ρέμπραντ, "Γάμος Samson"-125x174

"Rape of Ganymede" Rembrandt, 1635

"Descent from the Cross" Rembrandt, 1634

"Η απιστία του Θωμά", Ρέμπραντ, 1634

Γυναικείο γυμνό, Ρέμπραντ 1631

Πορτρέτο του Johannes Wtenbogaert, 1633

Πορτρέτο της Aechje Claesdr. 1634 Ρέμπραντ

Με την γυναίκα του μένουν λίγο στο σπίτι που του είχε παραχωρήσει ο προστάτης του. Έπειτα αλλάζουν σπίτι. Τελικά πηγαίνουν να ζήσουν σε ένα πολύ ωραίο μεγάλο σπίτι χτισμένο με πέτρα και τούβλα, υψωμένο σε ορόφους, σωστό παλάτι, που βρισκόταν στις όχθες του ποταμού Άμστελ. Το αγόρασαν αρχές του 1639. Πλήρωσαν 13.000 φιορίνια. Δηλαδή, το ¼ της αξίας του σαν προκαταβολή. Τα υπόλοιπα θα τα ξεπλήρωναν μέσα σε 6 χρόνια.

Ο Ρέμπραντ τότε ήταν μόνο 29 χρονών. Παράλληλα νοικιάζει και μια μεγάλη αποθήκη που την μετέτρεψε σε ατελιέ και εκεί δούλευε με τους πολυάριθμους μαθητές του.

Η στενή φιλία του με τον Χέιχενς, τον έκανε γνωστό στην αυλή της Χάγης. Από εδώ και πέρα, δέχονταν παραγγελίες μόνον από τους αριστοκράτες (που πολλές φορές δεν τον πλήρωναν στην ώρα τους). Αλλά ζωγραφίζει και τη γυναίκα του πάρα πολλές φορές.

Ρέμπραντ, ερωτικό

Ο Ρέμπραντ με την γυναίκα του Σάσκια, 1635

Το 1642 θα ζωγραφίσει το πιο γνωστό του έργο «Νυχτερινή περίπολος». Άστοχος αυτός ο τίτλος. Ο αρχικός του ήταν «Το τάγμα του λοχαγού Φράνς Μπάνινγκ Κόκ». Απεικόνιζε τους πολιτοφύλακες της πόλης που συμβόλιζαν την ολλανδική ανεξαρτησία. Ήταν όλοι τους εθελοντές και ποτέ δεν έβγαιναν για περιπολία την νύχτα.

Ο Ρέμπραντ ζωγράφισε το ένα από τα 6 τάγματα του Άμστερνταμ: Του λοχαγού Φράνς Μπάνινγκ Κόκ, όπου είναι και το κεντρικό πρόσωπο του πίνακα. Αυτό το έργο πληρώθηκε από 16 άτομα που χρεώθηκαν ανάλογα με το που θα ήταν τοποθετημένα στον πίνακα. Και ενώ όλοι περίμεναν να δουν μια στατική σκηνή, το έργο είχε κίνηση και ενέργεια! Το κοινό ενθουσιάζεται!! Θρίαμβος!!

"Νυχτερινή περίπολος" Ρέμπραντ, 1642 Ο Ρέμπραντ βρίσκεται διαγώνια αριστερά απο την κεντρική φιγούρα με το
μαύρο ένδυμα. Είναι εντελώς πίσω στο μαύρο φόντο, ανάμεσα και πίσω απο 2 στρατιώτες. Φαίνεται το μισό του πρόσωπο.

Στην προσωπική και οικογενειακή του ζωή, ο Ρέμπραντ μέχρι το 1642 είχε χάσει την μάνα του, την αδελφή της γυναίκας του που της είχαν αδυναμία, και τα τρία του παιδιά. Το πρώτο, το αγοράκι πέθανε πριν συμπληρώσει το χρόνο και τα άλλα δυο κορίτσια σχεδόν 2 εβδομάδων. Έτσι δεν μπορούσε να χαρεί τον επαγγελματικό του θρίαμβο.

Τέλος πεθαίνει και η γυναίκα του από φυματίωση, τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου. Ήταν μόλις 30 χρονών. Μένει μόνος του με το μοναδικό τους παιδί τον Τίτους που ήταν σχεδόν ενός έτους. Στο έργο του «Ο αποχαιρετισμός του Δαυίδ και του Ιωνάθαν» αυτό το αγκάλιασμα μετατρέπεται στον αποχαιρετισμό του με την γυναίκα του.

Ο αποχαιρετισμός του Δαυίδ και του Ιωνάθαν
Ρέμπραντ,

Η Σάσκια, λίγο πριν πεθάνει, Ρέμπραντ

Η γυναίκα του, του άφησε μια μεγάλη περιουσία και τον γιό τους. Ο Ρέμπραντ όμως την δικαιούταν σύμφωνα με τον όρο της, μόνο αν δεν ξαναπαντρευόταν.

Ο γιος του Τίτους, (1653) Ρέμπραντ

Ο γιος του Τίτους, (1655) Ρέμπραντ

Και από εδώ και πέρα αρχίζει σιγά- σιγά η κατηφόρα για τον Ρέμπραντ.


"Άγγελος που σταματάει τον Αβρααμ" Ρέμπραντ, 1635

Κάποια στιγμή, σχετίζεται ερωτικά με την οικονόμο του σπιτιού του, την Γκέερτγκε Ντιρκς. Ήταν χήρα αγρότη και σαν χαρακτήρας και όψη, ακριβώς το αντίθετο της γυναίκας του. Η σχέση τους κράτησε κάπου 6 χρόνια μέχρι όταν ο Ρέμπραντ άρχισε παράλληλα να ερωτοτροπεί με την νέα του οικονόμο, την Χέντριγκε Στόφελς.

Η Γκέερτγκε γίνεται έξαλλη και ο Ρέμπραντ την διώχνει από το σπίτι το 1649. Η Γκέερτγκε τον μηνύει για αθέτηση υπόσχεσης. Για να αποφύγει το δικαστήριο, ο Ρέμπραντ της προσφέρει χρήματα. Εκείνη αρνείται. Λόγο του σκανδάλου, την νέα του ερωμένη την σέρνουν έγκυο στο εκκλησιαστικό συμβούλιο με την κατηγορία του αμαρτωλού βίου.

Στην υπόθεση της πρώτης του ερωμένης, οι δικαστές αποφασίζουν να της δίνει 200 φιορίνια κάθε χρόνο. Ο Ρέμπραντ τότε μας δείχνει το ακόμα πιο χειρότερο του πρόσωπο. Συνωμοτεί με τον δικηγόρο της που ήταν και αδελφός της, τον χρηματίζει και την χαρακτηρίζουν «μη έχουσα σώας τας φρένας» και την κλείνουν σε ένα σωφρονιστικό ίδρυμα.

Τι σημαίνει όμως αυτό; Ότι την καταδίκαζαν να ζει σε ένα κλειστό χώρο μαζί με πραγματικούς τρελούς, με πόρνες, επιληπτικούς και αλήτες. Της ανάθεταν πολύ βαριές δουλειές, βασανιστικές, και την ανάγκαζαν να διαβάζει πολλές ώρες την Αγ. Γραφή αλλά και να ακούει κηρύγματα συνεχώς από τους κληρικούς.

Έμεινε σε αυτό το κολαστήριο μέχρι το 1656.

Η Γκέερτγκε ήταν δυνατή και άντεξε αυτή τη προδοσία του αδελφού της, του Ρέμπραντ και των δικαστών. Παίρνει την υπόθεση της από τον αδελφό της και συνεχίζει τη δικαστική διαμάχη. Τώρα όμως τα οικονομικά του Ρέμπραντ ήταν άθλια. Δεν είχε την δυνατότητα να την πληρώσει.

Για την Γκέερτγκε δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες, από το ότι εκείνη την εποχή πεθαίνει. Ελπίζουμε ο Ρέμπραντ να μην είχε σχέση με αυτόν τον θάνατο. Αν έμενε όμως λίγο ακόμα ζωντανή, θα χαιρόταν πάρα πολύ με την κατάληξη του Ρέμπραντ.

Γυμνό, ίσως ποζάρει η ερωμένη του Ρέμπραντ

Ο Ρέμπραντ με τη γυναίκα του μετά τον θάνατο
των 3 παιδιών τους.

"Ο θρίαμβος της αρετής" Ρέμπραντ

Το σκάνδαλο της προσωπικής του ζωής, για τους ολλανδούς ήταν μεγάλο. Η πίστη στην σύντροφο και η καθαριότητα, ήταν τα δύο πολύ σπουδαία πράγματα που εκτιμούσαν οι Ολλανδοί.

Ως εκ τούτου, έπεσε στην εκτίμηση τους. Επιπλέον τον έβλεπαν να ξοδεύει περισσότερα λεφτά από όσα κέρδιζε. Είχε αγοράσει μέχρι και μια βρώμικη μαϊμού για κατοικίδιο του. Οι πελάτες του σκανδαλιζόταν. Σκάνδαλο η σχέση του, σκάνδαλο η βρωμιά, σκάνδαλο τα έξοδα του. Η φήμη του πλήττεται. Τέθηκε και θέμα θρησκευτικού δόγματος, και ο Ρέμπραντ βρέθηκε ανένταχτος, πράγμα και αυτό απαράδεχτο για τους τότε Ολλανδούς. Οι πελάτες του και οι μαθητές του αρχίζουν να τον εγκαταλείπουν. Η μόδα του είχε περάσει. Από την κορυφή της επιτυχίας μέχρι το ναδίρ του, ο Ρέμπραντ χρειάστηκε μόλις 15 χρόνια.


Jan Six 1654, Φίλος του Ρέμπραντ στα δύσκολα


Hendrickje Bathing η δεύτερη ερωμένη του Ρέμπραντ, 1654

Μόνο ο φίλος του Γιαν Σιξ του στάθηκε οικονομικά. Ο Ρέμπραντ καταφεύγει σε δάνεια από επιχειρηματίες, εμπόρους και προστάτες για να πληρώσει την υποθήκη του σπιτιού του και μπαίνει στον βραχνά των τόκων.

Για να πληρώσει τους δανειστές του υποχρεώνεται να βγάζει τα υπάρχοντα του στο σφυρί, την πλούσια συλλογή του, αλλά δεν τα καταφέρνει. Το κέρδος του πενιχρό. Μέρος της περιουσίας του την μεταφέρει στον γιο του για να την γλυτώσει. Το σπίτι όμως δεν το γλύτωσε.

Τίτους, γιος του Ρέμπραντ

Παίρνει τα παιδιά του, τον Τίτους που ήταν 15 χρονών και την Κορνήλια που ήταν σχεδόν νεογέννητη και μετακομίζουν στην πιο φτωχή γειτονιά του Άμστερνταμ.

Ο Ρέμπραντ αρχίζει να σκαρφίζεται κόλπα πως θα γλυτώσει ότι δεν μπορούσε να δώσει από τα χρωστούμενα του. Δηλώνεται σαν άπορος όπου τον φιλοξενεί ο γιός του σε αντάλλαγμα να του ζωγραφίζει έργα του. Στην ουσία έγινε υπάλληλος του γιού του που ήταν έμπορος τέχνης. Έτσι συνέχισε να ζωγραφίζει.

Το 1661 ο φίλος του Γιαν Σιξ είχε γίνει δήμαρχος στο Άμστερνταμ και αναθέτει στον Ρέμπραντ να φτιάξει ένα μεγάλο έργο για το νέο δημαρχείο. Το θέμα του ήταν «Η συνωμοσία του Claudius Civilis». Θέμα πολύ αγαπητό στον κόσμο.

Αν επιτύχαινε, ίσως να ξανακέρδιζε τον κόσμο του. Το θέμα δείχνει τον αγώνα των Μπατάβων το 69 μ.Χ. ενάντια στην ρωμαϊκή καταπίεση. Αυτό το γεγονός στον 17^ο αιώνα του Ρέμπραντ συγκρινόταν με τον πρόσφατο αγώνα των Κάτω χωρών έναντι της Ισπανίας.

Ο τρόπος που το αποδίδει ο Ρέμπραντ ήταν αποτυχία. Αντί για να παρουσιάσει τους Μπατάβους σαν ήρωες στον λαμπρό πολιτισμό τους, τους απεικονίζει σαν βαρβάρους με άγρια εμβλήματα που διασταυρώνουν τα ξίφη τους, και τον αρχηγό τους τον Civis μονόφθαλμο. Καταστροφή. Πού είναι ο σεβασμός στους ένδοξους προγόνους τους; Απαιτήθηκε από τον κόσμο να αποσυρθεί το έργο σαν προσβλητικό.

"Η συνωμοσία του Claudius Civilis - Bataves"
Ρέμπραντ, 1661-1662

Το 1660 η πανώλη έσπειρε τον θάνατο. Πεθαίνει το 1662 η Χέντριγκε και το 1668 ο γιός του Τίτους λίγο μετά το γάμο του και πριν προλάβει να δει το παιδί του που περίμενε. Ο Ρέμπραντ με τον χαμό και του γιού του βυθίζεται στην μοναξιά του. Τρώει μόνο ψωμί και τυρί και ζωγραφίζει τον εαυτό του ως τον Δημόκριτο που γελάει στην θέα της ανθρώπινης φύσης.

Αυτοπροσωπογραφία του Ρέμπραντ

Η τελευταία αυτοπροσωπογραφία του Ρέμπραντ

¨Η επιστροφή του ασώτου υιού", Ρέμπραν

Πεθαίνει στις 4 Οκτωβρίου του 1669 με μόνη του συντροφιά την Κορνήλια. Θάφτηκε σε νοικιασμένο τάφο. Η κληρονομιά που άφησε στην κόρη του ήταν τα φθαρμένα του ρούχα και τα σύνεργα της ζωγραφικής του.

Ο Ρέμπραντ δεν ενδιαφέρθηκε να γράψει κάτι για την τέχνη του και την σχέση της με την ζωή όπως είχαν κάνει ο Ντύρερ και ο Ντα Βίντσι . Τα λόγια του δεν έμειναν αθάνατα σαν του Μικελάντζελο . Δεν έμεινε κάτι από αυτόν όπως τον Ρούμπενς να συζητά με λογίους της εποχής του. Άφησε όμως την ιστορία της ζωής του μέσα από τις πάνω από 80 αυτοπροσωπογραφίες του που ξεκινούν από τα νιάτα του, συνεχίζονται στην δόξα του, μέχρι και την φτώχεια των γηρατειών του.

"Σφαγμένο βόδι, 1655, Ρέμπραντ

Συνολικά ο Ρέμπραντ είχε ζωγραφίσει πάνω από 400 πίνακες και πάνω από 1000 σχέδια ζωγραφικής αλλά και 290 χαρακτικά. Βέβαια, πολλά από αυτά αμφισβητούνται για την γνησιότητα τους. Όσον αφορά τις νεκρές φύσεις του, απείχαν κατά πολύ από τις ολλανδικές προτιμήσεις. Βλέπε παράδειγμα το «Σφαγμένο βόδι».

Ο Ρέμπραντ δεν ταξίδεψε πουθενά έξω από την χώρα του. Δεν πήγε στη Ρώμη όπως έκαναν όλοι οι ζωγράφοι της εποχής του. Βαριόταν τα ταξίδια, πολύ περισσότερο που θα τον αποσπούσαν από τον εντατικό ρυθμό της δουλειά του. Έπειτα, στο Άμστερνταμ, εύρισκε πολλά αντίγραφα των έργων της Ιταλίας για να μελετήσει την ζωγραφική της Αναγέννησης, τα οποία τον επηρέασαν μόνον στην υπογραφή των έργων του. Υπόγραφε και αυτός μόνο με το όνομα του όπως έκαναν ο Ραφαήλ, ο Μικελάντζελο, ο Τιτσιάνο και άλλοι.

Οι κριτικοί τέχνης μέχρι τον 19^ο αιώνα χαρακτήρισαν το ύφος του έργου του χυδαίο. Οι ρομαντικοί του 19^ουαιώνα το επανεκτίμησαν και οι ιμπρεσιονιστές πήραν από αυτόν την ακατέργαστη χρήση του χρώματος του. Ο Βαν Γκογκ λάτρευε τις πινελιές του Ρέμπραντ.