Ο Βαν Γκογκ μέσα από τα μάτια του Πωλ Γκωγκέν (1848 – 1903) και η θυελλώδης σχέση των δυο ζωγράφων

 

Ο Βαν Γκογκ μέσα από τα μάτια του Πωλ Γκωγκέν και η θυελλώδης σχέση των δυο ζωγράφων

1. Ο καλλιτέχνης

Ο Πωλ Γκωγκέν (Eugène Henri Paul Gauguin / 1848 – 1903) είναι Γάλλος ζωγράφος, εκπρόσωπος του ρεύματος του μετα-ιμπρεσιονισμού και έντονα πειραματικός καλλιτέχνης που επηρέασε τα ρεύματα της μοντέρνας τέχνης

Θεωρείται σήμερα ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους όλων των εποχών.

Ο Γκωγκέν γεννήθηκε στο Παρίσι αλλά πέρασε τα παιδικά του χρόνια στη Λίμα του Περού. Σπούδασε στην Ορλεάνη της Γαλλίας και στη συνέχεια ταξίδεψε με εμπορικά πλοία και αργότερα με το Γαλλικό Ναυτικό περίπου έξι χρόνια. 

Το 1870 επέστρεψε στη Γαλλία και δούλεψε ως βοηθός χρηματιστή. Παράλληλα, ζωγράφιζε με τον Καμίλ Πισαρό και τον Σεζάν. Μέχρι το 1886 βρίσκονταν σε επαφή με τους ιμπρεσιονιστές καλλιτέχνες και συμμετείχε με έργα του στις εκθέσεις τους.

Μετά από μια παρένθεση στην Κοπεγχάγη όπου προσπάθησε να ασχοληθεί με τις επιχειρήσεις επέστρεψε στο Παρίσι και αφοσιώθηκε στην ζωγραφική. Από το 1886 έως το 1891 ο Γκωγκέν έζησε κυρίως στην περιοχή της Βρετάνης. Επηρεασμένος από τον ζωγράφο Εμίλ Μπερνάρ ο Γκωγκέν άλλαξε ιδιαίτερα το ύφος της ζωγραφικής του.

Τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ζωγραφικής του έγιναν η χρήση μεγάλων επιφανειών και έντονων χρωμάτων. Δήλωνε απογοητευμένος από τον ιμπρεσιονισμό και στράφηκε περισσότερο στην αφρικανική τέχνη και την τέχνη της Ασίας. Παράλληλα, ήρθε σε επαφή με το έργο του Βίνσεντ βαν Γκογκ, με τον οποίο συνδέθηκε φιλικά και τον επισκέφθηκε για ένα διάστημα δύο μηνών στην Αρλ.

Τόσο ο Γκωγκέν όσο και ο Βαν Γκογκ έπασχαν από κατάθλιψη και η συγκατοίκησή τους κατέληξε σε έντονη διαμάχη, με τελική συνέπεια ο Βαν Γκογκ να κόψει μέρος του αριστερού αυτιού του, αφού προηγουμένως είχε απειλήσει να σκοτώσει τον Γκωγκέν.

2. Συνάντηση με Βαν Γκογκ

Στην Αρλ συναντά τον γνωστό ζωγράφο Πωλ Γκωγκέν και αποφασίζουν να συγκατοικήσουν. Μία στενή φιλία ξεκινάει, καθώς ο Βαν Γκογκ βλέπει στο πρόσωπο του Γκωγκέν τον πολύτιμο φίλο, που πάντα αναζητούσε.

«Ειλικρινά, ζωγραφίζεις σαν τρελός», είχε πει κάποτε ο Γκωγκέν στον Βαν Γκογκ. Τα δύο ιερά τέρατα της ζωγραφικής δεν τα πήγαιναν καλά μεταξύ τους. Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ χαρακτήριζε τις πινελιές του Γκωγκέν «δειλές» και «προσεγμένες».

Και ο Γκωγκέν θεωρούσε τον Βαν Γκογκ «τρελό». 

 

Εκείνος όμως ονειρευόταν να μετατρέψει το «κίτρινο σπίτι» σε ατελιέ, το οποίο επέλεξε να μοιραστεί με τον Γκωγκέν των τροπικών θεμάτων. Από τον Οκτώβριο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1888 έζησαν κάτω από την ίδια στέγη.

 

Ο Βίνσεντ σε όλη τη ζωή του μαστιζόταν από οικονομική ανασφάλεια. Ο Γκωγκέν έλυσε πρακτικά προβλήματα, όπως μαγείρεμα στο σπίτι. Επίσης, «τα πρώτα έξοδα για τα οποία μερίμνησε ήταν αυτά των νυχτερινών περιπάτων «υγιεινής»», δηλαδή τα πορνεία.

 

Τα σύννεφα δεν άργησαν όμως να εμφανιστούν, μια ανταγωνιστικότητα άρχισε να διαμορφώνεται, που ίσως πήγαζε από τη χαμηλή αυτοπεποίθηση του Βαν Γκογκ, σε αντίθεση με τον Γκογκέν, του οποίου το αστέρι είχε αρχίσει να ανατέλλει. «Ανάμεσα σε δύο υπάρξεις, ο ένας ένα τέλειο ηφαίστειο, ο άλλος με τρικυμιώδη ψυχή, η σύγκρουση καραδοκούσε», αφηγείται ο Γκωγκέν.

 

Η κρίση στο «κίτρινο σπίτι» έφτασε. Ο Γκωγκέν αποφάσισε να φύγει, κάτι που έκανε μόλις ο φίλος του, στις 23 Δεκεμβρίου 1888, με μια λεπίδα ξυρίσματος ακρωτηρίασε το αυτί του, το οποίο δώρισε μετά σε μια πόρνη που επισκεπτόταν συχνά (εκείνη λιποθύμησε όταν άνοιξε το πακέτο).

Ο μύθος του τρελού, εμπνευσμένου ζωγράφου μόλις γεννιόταν, αλλά οι δύο ζωγράφοι δεν συναντήθηκαν ποτέ ξανά.Παρά την ειλικρινή αγάπη του Γκωγκέν για τον Βαν Γκογκ, αλλά και τις κοινές καλλιτεχνικές τους ανησυχίες, o Γκωγκέν από μακρύνθηκε. 

Ο κύριος λόγος ήταν οι ιδιοτροπίες και οι παραξενιές του Βαν Γκογκ, που κατέστησαν την συγκατοίκηση ανυπόφορη.

Ο Γκωγκέν σε κακή ψυχολογική κατάσταση άφησε την Ευρώπη το 1891 και ταξίδεψε στην Πολυνησία. Εγκαταστάθηκε στην Ταϊτή και αργότερα στις νήσους Μαρκησίες, όπου πέρασε σχεδόν όλη την υπόλοιπη ζωή του, πραγματοποιώντας μόνον μία μόνο επίσκεψη στην Γαλλία.

Τα έργα της περιόδου αυτής θεωρούνται ίσως τα καλύτερα δείγματα της δουλειάς του και ξεχωρίζουν για τον έντονο συμβολισμό τους και τον πολλές φορές θρησκευτικό χαρακτήρα τους, εμφανώς επηρεασμένος από τον πολιτισμό των ιθαγενών της Πολυνησίας.

Το σύνολο του έργου του Γκωγκέν, και κυρίως οι πειραματισμοί του γύρω από τη χρήση των χρωμάτων, θεωρείται πως επηρέασαν σημαντικά τα καλλιτεχνικά ρεύματα του 20ού αιώνα.

3. Το έργο

Αυτό που έμεινε από τη θυελλώδη σχέση του είναι ο πίνακας του Βαν Γκογκ καλλιτεχνιμένος από τον Γκωγκέν. Τα χρώματα στην παλέτα του ζωγράφου, προσεγμένες πινελιές και το θέμα ο Βαν Γκογκ με τα όμορφα ηλιοτρόπια του, που φήμες λένε ότι τα επέλεγε σαν θεματολογία διότι δεν είχε χρήματα για κανονικά μοντέλα. Η μορφή στον πίνακα αν και αλλοιωμένη πρόκειται ξεκάθαρα για τη μελαγχολική μορφή του ζωγράφου.

Η πανδαισία των χρωμάτων θυμίζει έντονα τους πίνακές του Βαν Γκογκ ίσως επιρροή του ενός προς τον άλλο ίσως χρήση για καλύτερη απόδοση του εικονιζόμενου, πλησιέστερη στα δικά του γούστα. Αποτύπωση της συγκατοίκησης και της φιλίας που κατέληξε σε απομάκρυνση αυτός ο πίνακας είναι ιστορικός τόσο για αυτόν που τον δημιούργησε όσο για αυτόν που δημιουργήθηκε.

4. Εκόμισε εις την Τέχνην

Κοσμικός, φιλόδοξος, χαρισματικός και κυρίως αυτοδίδακτος, ο Πωλ Γκωγκέν, θα παρατήσει πιάσει τα πινέλα επηρεασμένος από την ιμπρεσιονιστική τεχνοτροπία: αυτό το ρεύμα που αρχικά θα τον ενθουσιάσει, θα το εγκαταλείψει με βδελυγμία σχεδόν, αναζητώντας πιο καθαρούς τρόπους για να φτάσει στα βαθύτερα της ανθρώπινης ύπαρξης. 

Θα τελειοποιήσει το ζωγραφικό του ύφος που θα γίνει γνωστός ως Συνθετισμός (επειδή παρουσιάζει μια εκδοχή της πραγματικότητας μέσω της μνήμης, και όχι της εκ του φυσικού απόδοσης του θέματος).

Ο καλλιτέχνης δεν είναι πλέον υποχρεωμένος να σέβεται τη φόρμα και το χρώμα. Ο Γκωγκέν θα εγκαταλείψει τα εγκόσμια στην καμπή μια νέας εποχής για την ιστορία της τέχνης. Το έργο του θα αποτελέσει το έναυσμα για μια νέα πορεία.

Θα γίνει ο θεμελιωτής του πριμιτιβισμού και θα ανοίξει το δρόμο για τον γερμανικό Εξπρεσιονισμό. Παράλληλα οι πεποιθήσεις και η φιλοσοφία του, όπως εκφράστηκαν μέσα από το έργο του άλλα και τη στάση ζωής του, χαρακτηρίζονται από μια διαρκή διαμαρτυρία εναντία στα δείνα της βιομηχανικής καπιταλιστικής κοινωνίας της Ευρώπης.

Επίσης, ανήκει στους πρωτοπόρους που εναντιώθηκαν στο αίσθημα ανωτερότητας των Ευρωπαίων απέναντι στους ιθαγενείς, τους οποίους θεωρούσαν βάρβαρους και τους οποίους επιδίωκαν με κάθε τρόπο να εκπολιτίσουν.

Ο Γκωγκέν σέβεται και εξυμνεί τα ήθη και τα έθιμα μιας κοινωνία στην οποία δεν υπάρχει η εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον συνάνθρωπο του και οι ανθρώπινες σχέσεις διέπονται από την αρχή της ελευθερίας.

 

ΠΗΓΗ. filoitexnisfilosofias