Ιστορία της Ζωγραφικής

 

 

Η ζωγραφική ως εικονική αναπαράσταση πρωτοεμφανίστηκε στη ζωή του ανθρώπου στο τροφοσυλλεκτικό στάδιο, στην τελευταία φάση της παγετωνικής εποχής και αποτελεί το εκπληκτικό δείγμα ενός κορυφαίου πολιτισμού. 

Εντυπωσιάζει μέχρι σήμερα με τα έργα που σώθηκαν. 

Η ζωγραφική αυτή είναι οι περίφημες σπηλαιογραφίες της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Β.Δ. Αφρικής. 

Ο Χόουκς παρατηρεί ότι βασικά η τέχνη αυτή εντοπίζεται στην Ισπανία και στη Ν. Γαλλία και μάλιστα έχει 3 βασικά κέντρα: το ένα βρίσκεται στις περιοχές της Ν.Δ. Γαλλίας. 

Το δεύτερο βρίσκεται νοτιότερα, στις βορινές πλαγιές των Πυρηναίων. Το τρίτο ή βορειοϊσπανικό κέντρο είναι τα Κανταβρικά όρη, δυτικά του Μπιλμπάο. Εκτός από τις τρεις αυτές περιοχές, ανάλογα σπήλαια υπάρχουν στις περιοχές Γκουανταλαχάρα, Μαδρίτη και στην περιοχή της Μάλαγα. 

Πέρα από το κέντρο έχουν εντοπισθεί οι εξής περιοχές ανάλογου πολιτισμού: οι περιοχές του κάτω Ρήνου, της Λιγουρίας στην Ιταλία και στη Μ. Βρετανία. 

Τα σπήλαια όπου βρέθηκαν σπηλαιογραφίες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Τα πολύ λίγα έχουν χρησιμοποιηθεί για κατοικία. Τα περισσότερα και τα σπουδαιότερα είναι απρόσιτα, σχεδόν άδυτα και δυσκολοπάτητα.

Αν υπολογίσουμε ότι τα πρώτα είχαν κατοικηθεί μάλλον πριν και ποτέ κατά τη διάρκεια της διακόσμησής τους, τότε τα σπήλαια με τις σπηλαιογραφίες είναι ιερά, είναι χώροι όπου δεν πρέπει να κατοικεί ο άνθρωπος. 

Συχνά τα ιερά αυτά σπήλαια ήταν πολύ βαθιά, έπρεπε να διαβεί κανένας υπόγεια ποτάμια για να φτάσει στο χώρο της σπηλαιογραφίας ή να υπερπηδήσει τρομερά βάραθρα ή να περάσει σχεδόν έρποντας από δύσκολες διόδους. 

Η γενική αίσθηση των σπηλαίων με τις σπηλαιογραφίες είναι ότι διαλέγονταν επίτηδες σε απρόσιτα μέρη, πράγμα που σημαίνει ότι οι σπηλαιογραφίες δεν είναι διακοσμητικές. 

Οι σπηλαιογραφίες παριστάνουν μόνο άγρια ζώα. Και οι ανώτερες και καθαρές σκηνές κυνηγιού, όπου ο άνθρωπος σημαδεύεται απλώς σαν φιγούρα που εκτελεί την κίνηση του κυνηγού με τόξο, ενώ αντίθετα με τα ζώα αναπαριστάνονται με φυσικότητα στην κίνησή τους. 

Τέλος, οι σπηλαιογραφίες είναι γνώση, είναι μέσα απομνημόνευσης και μετάδοσης γνώσης. Για αυτό και τα θέματά τους περιορίζονται στα ζώα, τα οποία αποτελούν το βασικό αντικείμενο της γνώσης, που ενδιαφέρουν τις ομάδες.

Η πραγματική ιστορία της ζωγραφικής κατά την έννοια που της προσδίδει ο σύγχρονος κόσμος, αρχίζει από την Αίγυπτο γύρω στις αρχές της 3ης χιλιετίας. 

Η αιγυπτιακή κοινωνία της εποχής εκείνης είναι καθαρά αγροτική. Έτσι, οι γνώσεις που έπρεπε να μνημονεύσουν ήταν σχετικές με τη γεωργία και κτηνοτροφία. Η ζωγραφική της Αιγύπτου γινόταν μέσα στους τάφους των Φαραώ και πιο συγκεκριμένα στο εσωτερικό των πυραμίδων.

Ο σκοπός της ζωγραφικής και στην Αίγυπτο είναι ανάλογος προς εκείνο των σπηλαιογραφιών. Μέσα στα σκοτεινά βάθη των τάφων και των πυραμίδων, το ιερατείο εικονογραφεί τις αγροτικές δουλειές σε κάθε τους λεπτομέρεια. 

Στην κοιλάδα του Νείλου, όμως, στα χρόνια που αναπτύσσεται η ζωγραφική των τάφων, έχει επιβληθεί η θρησκεία. Έτσι, παράλληλα με την απεικόνιση της κίνησης της αγροτικής ζωής, έχουμε και απεικόνιση των σχέσεων των θεών με τους ανθρώπους. Στη ζωγραφική της Αιγύπτου οι μορφές είναι τυποποιημένες,

Και αυτή η τυποποιημένη παράδοση διατηρείται για χιλιάδες χρόνια. Στην Αίγυπτο η τέχνη δεν ασχολείται με την παρουσίαση πραγματικών ανθρώπων, αλλά με τον άνθρωπο στην αφηρημένη του έννοια. Αυτό που ξεχωρίζει στις ανθρώπινες μορφές είναι η κοινωνική τάξη. Επίσης οι μορφές τείνουν προς το θεϊκό.

 

Μεσοποταμία

Εδώ στην αντίστοιχη προς την αιγυπτιακή περίοδο εποχή δεν έχουμε τόσο ανεπτυγμένη ζωγραφική. Αυτή που υπάρχει, όμως, έχει τον ίδιο στόχο, αναπαράσταση γνώσεων και σχέσεων προς το θεό. 

Οι τάσεις όμως της Μεσοποταμίας επηρεάζουν τη Συρία. Έτσι, στα παράλια της Α. Μεσογείου (Συρία και Φοινίκη) δημιουργείται ένας νέος τύπος έκφρασης που θα επηρεάσει δυναμικά τον κόσμο του Αιγαίου. 

Εδώ η ζωγραφική τείνει να γίνει περισσότερο ανθρώπινη, περισσότερο φυσική. Αυτή η τάση θα πάρει την επαναστατική της στροφή στο Αιγαίο. Πρώτα στο μινωικό και μυκηναϊκό κόσμο και περισσότερο ολοκληρωμένα στον κόσμο του Αιγαίου της κλασικής εποχής.

 

Ο κόσμος του Αιγαίου

Στην Κρήτη, στα χρόνια της ακμής των Μινώων έχουμε σαφή επιρροή της τέχνης της Α. Μεσογείου. Εδώ οι μορφές είναι ανθρώπινες, ενώ παράλληλα διατηρούν το μεγαλείο της ιερατικής ακαμψίας και κάποιας υπερβατικότητας. 

Ανάλογα είναι τα έργα ζωγραφικής από τον αρχαιομυκηναϊκό κόσμο. Στο μινωικό και ιδιαίτερα στον αρχαιομυκηναϊκό κόσμο η ζωγραφική δεν είναι υπόθεση των ιερών, αλλά των ανακτόρων.

Δεν γίνεται για μύηση, για καταγραφή γνώσεων, αλλά για να χαρίσει πραγματική αισθητική απόλαυση. 

Είναι η καθαρή ζωγραφική στην έννοια που την εννοούμε σήμερα. στον κόσμο του Αιγαίου, οι θεοί θα εξανθρωπιστούν έτσι που η αναπαράστασή τους σε κάθε μορφή τέχνης και ιδιαίτερα στη ζωγραφική θα πάρει ανθρώπινα χαρακτηριστικά. 

Στην κλασσική εποχή γύρω στο 6- 4 αιώνα Π.Χ., ξαναεμφανίζεται η ζωγραφική ως διακοσμητική και καλλιτεχνική έκφραση σε τοιχογραφίες. 

Είναι και πάλι ανθρώπινη, με ζωντανές κινήσεις και εκφράσεις αισθημάτων. 

Εμφανίζεται βασικά ως αγγειογραφία και τοιχογραφία. Στη μορφή αυτή συνεχίζεται και γίνεται ακόμα πιο ανθρώπινη η ζωγραφική και η ζωγραφική μωσαϊκών στα αλεξανδρινά και στα ελληνορωμαϊκά χρόνια. Η ζωγραφική στην περίοδο αυτή εκφράζει τον άνθρωπο και τα αισθήματά του.

Η μεγάλη αυτή περίοδος της ζωγραφικής και της αγγειογραφίας τερματίζεται απότομα στα χρόνια του Ιουστινιανού με την καταστροφική επιθετική μανία του χριστιανισμού, που αφού δεν μπόρεσε να παραμερίσει την ιδεολογία και το πολιτιστικό πιστεύω του κλασικού πολιτισμού, τον σαρώνει κυριολεκτικά με φωτιά και με σίδερο. Καταστρέφει έργα τέχνης και σωριάζει σε ερείπια τα κέντρα του παλιού πολιτισμού.

 

Μεσαίωνας

Πάνω από τα συντρίμμια του αρχαίου πολιτισμού που σώριασαν οι μανιασμένοι καλόγεροι, ο Χριστιανισμός επιβάλλει το δικό του ιδανικό: ότι η γη είναι κοιλάδα δακρύων, ότι τον άνθρωπο τον καταδιώκει ο σατανάς και πως το καθήκον του ανθρώπου είναι να έχει στραμμένο το βλέμμα του προς τον ουρανό. 

Ο Χριστιανισμός χρησιμοποιεί έντονα τη ζωγραφική για να προβάλλει τις αξιώσεις του. 

Τη θέση των αρχαίων πολιτιστικών κέντρων την παίρνουν οι ναοί που αναδύουν το μυστήριο της θεϊκής παντοδυναμίας. Έχουν σκοπό να επιβάλλουν το θεϊκό δέος στον άνθρωπο. 

Η πρώτη χριστιανική ζωγραφική εντοπίζεται στις κατακόμβες. 

Εδώ ζωγραφίζονται περισσότερο σύμβολα παρά μορφές. Μετά έχουμε τη βυζαντινή ζωγραφική που είναι περισσότερο γνωστή ως αγιογραφία. Ιδανικό της σε αυτή τη φάση είναι μορφές συμβολικές, που εκφράζουν το μαρτύριο και τον πόνο αυτού που υποφέρει στη γη. 

Οι άγιοι έχουν στραμμένο στο βλέμμα τους προς το Θεό, σε μια υπερβατική έκσταση. 

Οι άγιοι, θαρρείς και έχουν βγει όλοι από το ίδιο καλούπι, διακρίνονται με το όνομά τους, που γράφεται δίπλα στο φωτοστέφανο. Στους βυζαντινούς αγίους εκφράζεται η αγωνία του ανθρώπου να φύγει στους ουρανούς.

 

Αναγέννηση

Γύρω στον 15ο αιώνα μ.Χ. είναι η μεγάλη εποχή της Αναγέννησης της στροφής της ζωγραφικής προς τον άνθρωπο και τον εξανθρωπισμό του Θεού και των αγίων. 

Το αρχαίο ελληνικό ιδανικό του εξανθρωπισμού τοποθετείται ξανά σε νέα βάση. 

Είναι η εποχή που παρουσίασε τους μεγαλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών. Με την Αναγέννηση, αρχίζει η ιστορία της σύγχρονης ζωγραφικής. 

Η Αναγέννηση ως νέα καλλιτεχνική έκφραση απλώνεται γρήγορα σε ολόκληρη την Ευρώπη. 

Από την Αναγέννηση και μετά, η Ιστορία της ζωγραφικής εκφράζεται με τις σχολές και τα ρεύματα. 

Έτσι, μέσα από τα πλαίσια της Αναγέννησης, ξεπηδάει το μπαρόκ, ο νεοκλασικισμός, ο ρομαντισμός, ο ρεαλισμός κτλ. 

Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ξεχωρίσουν δύο γενικά ρεύματα: ο ιμπρεσιονισμός και ο εξπρεσιονισμός.

 

20ος αιώνας

Στις αρχές του 20ου αιώνα, έχουμε το ρεύμα του φωβισμού αλλά και το ρεύμα του εξπρεσιονισμού το οποίο καταλήγει στις γεωμετρικές προβολές που είναι γνωστές ως κυβισμός, με κύριους εκπρόσωπους τον Picasso και τον Braque. 

Μέσα από την τάση αυτή, θα ξεπροβάλλουν άλλες τάσεις όπως ο φουτουρισμός, ο ντανταϊσμός, ο σουρεαλισμός και η αφηρημένη τέχνη.

 

ΠΗΓΗ. zografiki.gr