Πιέρο ντι Κόζιμο (2 Ιανουαρίου 1462 – 12 Απριλίου 1522) - Ο Φλωρεντινός ζωγράφος της ιταλικής Αναγέννησης

 

                                         Madeleine, 1501

 

Ο Πιέρο ντι Κόζιμο (ιταλικά: Piero di Cosimo, 2 Ιανουαρίου 1462 – 12 Απριλίου 1522), γνωστός επίσης και ως Πιέρο ντι Λορέντσο (Piero di Lorenzo) ήταν Φλωρεντινός ζωγράφος της ιταλικής Αναγέννησης.

Είναι διάσημος για τις μυθολογικές και αλληγορικές αναπαραστάσεις που ζωγράφισε στα έργα του κατά τα τέλη της εποχής του Quattrocento. 

 

Λέγεται ότι εγκατέλειψε αυτή τη θεματολογία και επέστρεψε στα θρησκευτικά θέματα υπό την επίδραση του Σαβοναρόλα, του ιεροκήρυκα που άσκησε εκπληκτική επιρροή στη Φλωρεντία κατά τη δεκαετία του 1490, ο οποίος επηρέασε με όμοιο τρόπο και τον Σάντρο Μποττιτσέλλι. 

 

Το ύφος της ύστερης Αναγέννησης που εμφανίστηκε με τον νέο αιώνα είχε μικρή επίδραση στον Πιέρο, καθώς διατήρησε τον απόλυτο ρεαλισμό των μορφών του, τις οποίες συνδυάζει με μια συχνά ιδιόρρυθμη μεταχείριση των θεμάτων του, ώστε να επιτύχει την ξεχωριστή έκφραση στα έργα του. 

 

Ο Τζόρτζιο Βαζάρι αναφέρει πολλές ιστορίες σχετικά με την εκκεντρικότητά του ενώ τα μυθολογικά του θέματα ασκούν μια προσωπική και ιδιόμορφη γοητεία.

Ο Πιέρο ντι Κόζιμο εκπαιδεύτηκε από τον Κόζιμο Ροσσέλλι, του οποίου τη θυγατέρα νυμφεύτηκε και τον βοήθησε στις τοιχογραφίες της Καπέλα Σιξτίνα. 

 

Επηρεάστηκε, επίσης, από την πρώιμη φλαμανδική ζωγραφική και τα "φορτωμένα" τοπία κυριαρχούν σε πολλά έργα του, συχνά δάση ιδωμένα από κοντά. 

 

Μερικά από τα πιο εντυπωσιακά κοσμικά έργα του έχουν τη διάταξη τοπίου (landscape format) που χρησιμοποιούνταν για πίνακες που ενσωματώνονταν σε γαμήλια μπαούλα (cassone) ή αναρτώνταν πίσω από αυτά (ονομάζονταν spalliera). Ήταν επίσης διάσημος στην εποχή του για τη σχεδίαση των πρόσκαιρων διακοσμήσεων που χρησιμοποιούνταν για τους εορτασμούς του καρναβαλιού ή άλλων εκδηλώσεων.

Γιος του χρυσοχόου Λορέντσο ντι Πιέρο, ο ντι Κόζιμο γεννήθηκε στη Φλωρεντία και μαθήτευσε στον καλλιτέχνη Κόζιμο Ροσσέλλι, από τον οποίο πήρε το όνομα με το οποίο έγινε γνωστός και τον οποίο βοήθησε στις τοιχογραφίες της Καπέλλα Σιξτίνα το 1481.

Στην πρώτη φάση της σταδιοδρομίας του ο Πιέρο επηρεάστηκε από τον φλαμανδικό ρεαλισμό του Χούγκο φαν ντερ Χους, του οποίου το "Τρίπτυχο Πορτινάρι" (σήμερα στην Πινακοθήκη Ουφίτσι) ήταν η αφορμή να οδηγηθεί η φλωρεντινή ζωγραφική σε νέες ατραπούς. 

 

Πιθανότατα από αυτόν ο Πιέρο πήρε την αγάπη για τα τοπία και την πολύ καλή γνώση για την ανάπτυξη των λουλουδιών και του βίου των ζώων. Το ύφος του φαν ντερ Χους είναι ιδιαίτερα εμφανές στην "προσκύνηση των βοσκών" (σήμερα στα Μουσεία της πόλης του Βερολίνου).

Το 1481 ταξίδεψε στη Ρώμη μαζί με τον δάσκαλό του, Ροσσέλλι. Αποδείχτηκε γνήσιο τέκνο της Αναγέννησης, απεικονίζοντας θέματα της κλασικής μυθολογίας, σε πίνακες όπως "Ο Άρης, η Αφροδίτη και ο Έρως", "Ο θάνατος της Πρόκριδος", τη σειρά του Περσέα με την Ανδρομέδα (στην πινακοθήκη Ουφίτσι) και πολλούς άλλους. 

 

Εμπνευσμένος από τις αναφορές του Βιτρούβιου σχετικά με την εξέλιξη του ανθρώπου, οι μυθικές απεικονίσεις του Πιέρο παρουσιάζουν την παράξενη παρουσία υβριδικών μορφών ανθρώπων και ζώων, με τον άνθρωπο να μαθαίνει να χρησιμοποιεί τη φωτιά και τα εργαλεία. Τα πολλά γυμνά στα έργα αυτά καταδεικνύουν την επιρροή του Λούκα Σινιορέλλι στην τέχνη του Πιέρο.

Κατά τη διάρκεια του βίου του ο Πιέτρο απέκτησε φήμη για την εκκεντρικότητά του - φήμη που ενισχύθηκε αλλά και της προσδόθηκε υπερβολή από ύστερους σχολιαστές, όπως ο Τζόρτζιο Βαζάρι, ο οποίος στο βιβλίο του "Vitae..." περιέλαβε και τη βιογραφία του. 

 

Φέρεται να φοβόταν τις θύελλες που συνοδεύονταν από κεραυνούς και ήταν τόσο πυροφοβικός που σπάνια μαγείρευε το φαγητό του, ζώντας κυρίως με βραστά σφιχτά αβγά, τα οποία έβραζε σε πενηντάδες, ενώ ζέσταινε την κόλλα για τα έργα του. Αρνιόταν, επίσης, την όποια καθαριότητα στο εργαστήριό του ή την κοπή φρούτων από τα οπωροφόρα δένδρα του κήπου του: Ζούσε, όπως αναφέρει ο Βαζάρι, "περισσότερο σαν ζώο παρά σαν άνθρωπος".

Αν, όπως ισχυρίζεται ο Βαζάρι, πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του αποτραβηγμένος, αυτό οφείλεται στον Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα, υπό την επιρροή του οποίου έστρεψε την προσοχή του για μια ακόμη φορά στη θρησκευτική τέχνη. 

 

Ο θάνατος του διδασκάλου του, Ροσσέλλι, είναι επίσης πιθανό να επέδρασε στα τελευταία κακοδιάθετα χρόνια της ζωής του. Η "Άμωμη Σύλληψη με Αγίους" (σήμερα στην Ουφίτσι) και η "Αγία Οικογένεια" (σήμερα στην Πινακοθήκη της Δρέσδης) καταδεικνύουν τη θρησκευτική προσήλωση που του ενέπνευσε ο Σαβοναρόλα.

Εξαιρουμένου του τοπίου στο υπόβαθρο στην τοιχογραφία της "Επί του Όρους Ομιλίας" του Ροσσέλλι στην Καπέλα Σιξτίνα, δεν αναφέρονται άλλες τοιχογραφίες από τον χρωστήρα του. 

 

Από την άλλη ο Πιέτρο είχε μεγάλη φήμη ως ζωγράφος πορτρέτων: Το πιο διάσημο από τα έργα του είναι το πορτρέτο μιας ευγενούς από τη Φλωρεντία, της Σιμονέττα Βεσπούτσι, ερωμένης του Τζουλιάνο των Μεδίκων.

Σύμφωνα με τον Βαζάρι, ο Πιέτρο ήταν εξαιρετικός στην απεικόνιση παρελάσεων και θριαμβευτικών πομπών για τους νέους της Φλωρεντίας που αγαπούσαν τη διασκέδαση και δίνει μια ζωντανή περιγραφή μιας τέτοιας παρέλασης στο τέλος του καρναβαλιού του 1507, η οποία αναπαριστούσε τον θρίαμβο του θανάτου.

Ο Πιέρο ντι Κόζιμο επηρέασε πολύ τους συμμαθητές του Αλμπερτινέλλι και Μπαρτολομέο ντέλλα Πόρτα ενώ ήταν δάσκαλος του Αντρέα ντελ Σάρτο.

Ο Βαζάρι αναφέρει ως χρονολογία θανάτου του Πιέρο το 1521 και τη χρονολογία αυτή αναπαράγουν πολλές πηγές, συμπεριλαμβανομένης και της "Encyclopedia Britannica". Ωστόσο, έγγραφα που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα αποκαλύπτουν ότι απεβίωσε από λοιμό στις 12 Απριλίου 1522.

Επιλεγμένα έργα

Παναγία Βρεφοκρατούσα ένθρονη με τους Αγίους Πέτρο, Ιωάννη τον Βαπτιστή, Δομίνικο και Νικόλαο του Μπάρι (1481–85) τέμπερα και λάδι σε πάνελ, Μουσείο Τέχνης Σαιντ Λούις, Σαιντ Λούις, Μισσούρι

 

Τζουλιάνο ντα Σανγκάλλο και Φραντσέσκο Τζαμπέρτι , 1482-85, δίπτυχο, λάδι σε ξύλο, 47,5 x 67, Άμστερνταμ, Ρέικσμουζεουμ

 

Ήφαιστος και Αίολος (περ. 1490) τέμπερα και λάδι σε καμβά, Εθνική Πινακοθήκη Καναδά, Οττάβα

 

Η Παρθένος με το περιστέρι, περ.1490 , Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου

 

Αγία Μαρία Μαγδαληνή (1490s) τέμπερα σε πάνελ, 72,5 x 76 εκ., Galleria Nazionale d'Arte Antica, Ρώμη

 

Μυστικός Γάμος της Αγίας Αικατερίνης της Αλεξάνδρειας (1493) λάδι σε πάνελ, Ospedale degli Innocenti, Φλωρεντία

 

Ο Ιάσων και η Υψιπύλη με γυναίκες της Λήμνου (περ. 1499) Ιδιωτική συλλογή

 

Αλληγορία (1500) Πάνελ, Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης Ουάσιγκτον

 

Η ανακάλυψη του μελιού (περ. 1505–1510) λάδι σε πάνελ, Μουσείο Τέχνης, Γουόρτσεστερ, Μασσαχουσέτη

 

Η Έυρεση του Ηφαίστου στη Λήμνο (1495–1505) λάδι και τέμπερα σε καμβά, Wadsworth Atheneum, Χάρτφορντ, Κονέκτικατ

 

Παναγία Βρεφοκρατούσα με τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή και έναν Άγγελο (περ. 1500–1510) λάδι σε πάνελ, διάμετρος 129 εκ., Μουσείο Τέχνης Σάο Πάολο

 

Η προσκύνηση του Βρέφους (1505) λάδι σε ξύλο, Πινακοθήκη Μποργκέζε, Ρώμη

 

Φωτιά στο δάσος (περ. 1505) λάδι σε πάνελ, 71 x 202 εκ., Μουσείο Άσμολ, Οξφόρδη

 

Η Άμωμη Σύλληψη με Αγίους , (περ. 1510 ή περ. 1498) ξύλινο πάνελ, 206 x 172 εκ., [[Ουφίτσι], Φλωρεντία

 

Οι ατυχίες του Σειληνού (περ. 1505–1510) λάδι σε πάνελ, Fogg Art Museum, Κέιμπριτζ, Μασσαχουσέτη

 

Ο μύθος του Προμηθέα, (1515) λάδι σε πάνελ, Alte Pinakothek, Μόναχο και (δεύτερη εκδοχή) [[Μουσείο Καλών Τεχνών Στρασβούργου]

 

Το κτίσιμο ενός παλατιού (1515–20) λάδι σε πάνελ, 83 x 197 εκ., Μουσείο Τέχνης Ρίνγκλινγκ, Σαρασότα, Φλόριντα

 

Παναγία Βρεφοκρατούσα με Αγίους και Αγγέλους (περ. 1520) λάδι σε ξύλο, Μουσείο Τέχνης Φίλμπρουκ, Τούλσα, Οκλαχόμα

Πορτρέτο της Σιμονέττα Βεσπούτσι, λάδι σε πάνελ, 

c. 1480,57 x 42 εκ.

Άγιος Ιωάννης ο Ευαγγελιστής, λάδι σε πάνελ, 1504-6,

Άρης, Αφροδίτη και Έρως, Πινακοθήκη Βερολίνου, περ. 1505

Επίσκεψη με τους Αγίους Νικόλαο και Αββά Αντώνιο, περ. 1490

Ο θάνατος της Πρόκριδος, περ. 1495

Ο Περσέας σώζει την Ανδρομέδα, λάδι σε καμβά, 1510 ή 1513

Τρίτωνες και Νηρηίδες (1500), λάδι σε πάνελ, 37 x158 εκ.

Παναγία Βρεφοκρατούσα ένθρονη με Αγίους

St J-Baptiste jeune, 1480

Sainte Conversation, v. 1480

 Double Portrait, 1482-1485

 Madone, 1485-1490

Madone à la colombe, 1490

 Saint Jérôme, 1490

Vierge à l'Enfant endormi, 1490

Madone, 1490

Incendie de forêt, 1488-1507

Chute de Vulcain, 1490

Vulcain et Éole, 1495

Découverte du miel, 1499

Chasse primitive, 1507

Retour de la chasse, 1507 

Mésaventure de Silène, 1500

 

 

 

ΠΗΓΗ. homouniversalisgr