ΦωτοΤαξίδι: Η Δυτική Ζωγραφική απο τον 14° αιώνα έως τον 18° αιώνα

Ξεκινάμε από την Αναγέννηση στην Ιταλία και την Φλάνδρα από τον 14^ο αιώνα μέχρι το 1520 που ήταν στο απόγειο της. Χαρακτηριστικά της είναι: Η κυριαρχία του θέματος και όχι της μορφής, το μέτρο, η αρμονία, η ισορροπία και η ενότητα του όλου. Ανθεί στις ευρωπαϊκές αυλές και στους μορφωμένους και αργόσχολους κυρίως.

Έπειτα περνάμε στον Μανιερισμό. Ο όρος μανιέρα προέρχεται από το λατινικό manierus (=τρόπος) και η χρήση του επικράτησε κατά την περίοδο του Α Παγκόσμιου πολέμου Σε όλη σχεδόν την Ευρώπη θριαμβεύει από το 1530 ως και το τέλος του 16^ου αιώνα.

Η ύπαρξη του είναι μια αντίδραση στην Αναγέννηση. Έτσι, αντί να υπάρχει μέτρο, στον Μανιερισμό υπάρχει η υπερβολή και η πολυπλοκότητα. Αντί να κυριαρχεί το θέμα, εδώ κυριαρχεί η μορφή.

Έτσι ο καλλιτέχνης για να δείξει την δεξιοτεχνία του πχ στην απεικόνιση του γυμνού σώματος, αδιαφορεί και για το αν οι μορφές που απεικονίζει έχουν αγιότητα ή για τον χώρο που βρίσκονται. Αντί για αρμονία, ο Μανιερισμός έχει δυσαρμονία, ανισορροπία και διάσπαση του όλου. Δίνει έμφαση σε μέρος του έργου.

Χαρακτηριστικό του ακόμα είναι ότι συνήθως η ενέργεια του σώματος δεν αποδίδει μια δράση της μορφής αλλά λειτουργεί καθαρά στιλιστικά. Επίσης, έχουμε πολλών ειδών προοπτικές με έντονες επιμηκύνσεις ή βραχύνσεις. Τα χρώματα είναι παγωμένα και δυνατά.

Καθολική Αντιμεταρύθμιση Στα μισά του 16^ου αιώνα η ζωγραφική έχει πιο έντονο τον θρησκευτικό της χαρακτήρα σε σχέση πάντα με την Αναγέννηση. Τα θέματα της είναι υπαγορευμένα από την Καθολική Εκκλησία με στόχο μέσα από την μεγαλοπρέπεια τους και την συγκινησιακή τους δύναμη να επιβάλλονται στους πιστούς. Τα έργα της Καθολικής Αντιμεταρύθμισης απευθύνονται στο συναίσθημα, στην καρδιά.

Κλασικισμός Δεν είναι τίποτε άλλο παρά επιστροφή στο Αναγεννησιακό πνεύμα και μορφές. Ξεκινά με τους αδελφούς Carracci περίπου στο 1600. Η Γαλλία είναι αυτή που τον δέχτηκε με θέρμη σχεδόν όλον τον επόμενο αιώνα.

Στον κλασικισμό η τάση της καλλιτεχνικής δημιουργίας και του ανθρωπίνου πνεύματος στρέφεται στην λογική και στην τάξη, αντίθετα με το Μπαρόκ που ακολουθεί που το χαρακτηρίζει το πάθος, οι έντονες αντιθέσεις του φωτός, οι πολύπλοκες συνθέσεις σε αταξία που απευθύνονται στο συναίσθημα. Ο Caravagio είναι αυτός που το ξεκίνησε στις αρχές του 17^ου αιώνα και έπειτα απλώθηκε ως και αρχές του επόμενου αιώνα.

Στα τέλη του 18^ου αιώνα ως και τις αρχές του επομένου, επανερχόμαστε στην λογική και στην τάξη με τον Νεοκλασικισμό. Δεν είναι τίποτε άλλο παρά η μίμηση, η αναζήτηση του ιδεατά ωραίου μέσα από την κλασική αρχαιότητα. Το Μανιφέστο του έγραψε ο Winckelman στο «Σκέψεις πάνω στην μίμηση των ελλήνων στη ζωγραφική και τη γλυπτική».

Η ζωγραφική εδώ έχει ως αντικείμενο την ομορφιά. Αυτή ωστόσο η τέχνη λειτούργησε καθαρά προπαγανδιστικά. Πρόβαλε τα ιδανικά του Διαφωτισμού. Στην ουσία πρόβαλε τα ιδανικά της νέας αστικής τάξης που αυτή προκάλεσε δύο από τις μεγαλύτερες επαναστάσεις στην Δύση: Την Γαλλική και την Αμερικανική.

Αυτή η τέχνη ήταν η τέχνη της Λογικής, του ορθολογισμού, του πατριωτισμού, της τάξης. Ταίριαζε με την λογική της αστικής τάξης που για να εξασφαλίσουν τον πλούτο που μόλις είχαν αποκτήσει χρειαζόντουσαν την «τάξη». Έτσι και τα πορτρέτα είχαν ανάλογο ρυθμό.

Έπρεπε να δείχνουν την κοινωνική τάξη του εικονιζόμενου και τον πλούτο του. Και επειδή εκείνη την εποχή πίστευαν ότι όποιος είναι πλούσιος είναι και άξιος άνθρωπος, ταύτιζαν την αξιοσύνη με την ηθική. Άρα και τον πλούτο με το ήθος. Κάποιοι από τους πιο αναγνωρισμένους καλλιτέχνες αυτού του ρεύματος ήταν ο J. David και οι Gros, Ingres, Girodet, Antonio Canova.

Ο Ρομαντισμός, που εμφανίζεται σχεδόν την ίδια περίοδο με τον Κλασικισμό, εκφράζει το συναίσθημα, το πάθος, το όνειρο ή και τον εφιάλτη του καλλιτέχνη αλλά με έναν ποιητικό τρόπο.

Η κούραση από την ξερή λογική του Διαφωτισμού οδηγεί στο άλλο άκρο: Στο συναίσθημα, στη φαντασία, το υπερφυσικό, κάποιες φορές το παράλογο. «Μιλά» για ανατροπή, για τον θάνατο, για επανάσταση. Απορρίπτουν μετά βδελυγμίας τον υλισμό και την αισθητική και βάζουν στην θέση τους την αισθητική του άσχημου αλλά και το υψηλό αίσθημα.

Δεν ακούγεται περίεργο αυτό με την αισθητική του άσχημου; Και όμως. Το άσχημο μπορούσες να το πλάσεις και να δημιουργήσεις νέες γραφές, νέες μορφές!! Έτσι ξεφεύγεις από την στασιμότητα και την αγκύλωση του όμορφου. Με αυτό τον τρόπο, η ασχήμια έχει μια δυναμική και γίνεται ένα μέσω υπέρβασης!

Το κοινωνικό πλαίσιο που βοήθησε και αυτό σε αυτή την κατεύθυνση ήταν το αίτημα πολλών εθνοτήτων του 19^ου αιώνα για εθνική ανεξαρτησία. Οι ρομαντικοί ήθελαν διακαώς να αγκαλιάσουν το Σύμπαν και να γίνουν ένα με αυτό και η τέχνη τους ήταν ένας δυνατός συνδετικός κρίκος μεταξύ του Θεού και του ανθρώπου.

Εδώ χρειάζεται να πούμε δυο πράγματα. Πρώτον ότι όλα αυτά τα ρεύματα που αναφέραμε δεν διαδέχονταν το ένα μετά το άλλο πάντα. Κάποιες φορές κινούνταν παράλληλα.

Δεύτερον, να τονίσουμε αυτό που αναφέραμε και πιο πάνω: Ότι υπήρχαν 2 τάσεις στους καλλιτέχνες ανά εποχή. Η μία είναι η εκθείαση της Λογικής και η άλλη η εκθείαση του Συναισθήματος. Λογική και Συναίσθημα δεν λειτουργούσαν ενιαία.

Τελειώνοντας να προσθέσω πως ο Μανιερισμός έχει μια σχέση με τον 20^ο αιώνα. Έχει επηρεάσει τον Σουρεαλισμό ως προς την ελευθερία της φαντασίωσης. Έχει επηρεάσει και τον Ντανταϊσμό με την έννοια της εφευρετικότητας σαν αξία.